Praubes alsacians !

Lo debat sus la refòrma territoriau qu'ei l'escadença de har paréisher quauques credenças a perpaus de las regions. Quantes còps avèm entenut que l'existéncia de la region Alsàcia èra sinonime d'isolament? Que los alsacians s'acrocavan? Praubes alsacians qui ne's pòden pas obrir suu monde tots solets! A tau punt qu'an besonh deus lorencs, per exemple, entà ajudà'us a conéisher la diferéncia e compréner la complexitat deu monde qu'us entornèja... Boridas e aborridas, senon menshprètz, qu'an passat per aqueste camin. L'ancian deputat nacionau e europèu Georges Sarre que parlè quitament de "lengas inutilas economicament", benlèu qu'ignòra la gran proximitat alsacian-aleman qui permet aus alsacians de passar d'ua manièra hèra aisida en la purmèra economia d'Euròpa e la quatau mondiau. E que sap deus 9 milions de locutors catalans? De la Barcelona organizatora deus jòcs olimpics?  De la Barcelona pòrt europèu deu comèrci chinés? Aquestas lengas que son ponts entre los país e apèrs au servici de l'òmi qui las parla. Mes qu'ei tostemps lo medish esquèma  mentau que torna : ua lenga qu'ei assimilada a l'obertura e ua auta a la barradura. Aquesta vision qu'ei non solament un dangèr tà la diversitat culturau e linguistica mes tanben contradictòria. Com personas majoritàriament monolingües e monoculturaus poderén har la leçon a persònas bilingües e biculturaus? Dens los contèxtes europèus e mondializats, l'òmi monolingüe qu'ei a sortir de l'istòria, que'u cau deishar temps tà adaptà's.

La valor hornida

Que podem trobar un hèish d'articles que tractan de la question com sauvar l'occitan. Que parlan tots de l'oficialitat de la lenga, de la quasi abséncia de mèdias, de la manca d'escòlas,... Mes que n'i a pòcs que's concentran en un subjècte de hons que'm sembla hòrt important : la valor hornida de la lenga. Parlem donc d'aqueste idiòma de 3 milions de locutors -segon las estimacions mei baishas- que vivan a ua altitud mejana de 4200m, en ua societat enqüèra hòrt tradicionau. E n'oblidem pas de citar lo hèit qu'ei en danger segon l'Unesco. Que's tròba que tèxtes escriuts en aqueste idiòma inondan regularament lo planeta a travèrs las traduccions hèitas en mei de 25 lengas, entre las quaus trobam l'anglés, lo chinés, lo francés, l'espanhòu, l'indi,... Qu'èi a parlar deu tibetan e plan solide, deus discors deu Dalai-lamà. Gràcia a l' "ocean de saviesa" çò que's ditz en tibetan qu'ei unic e aquò que balha a la lenga ua aviada incomparabla. En çò que concerneish l'occitan, la gran lenga literària de l'edat mejana e lo prèmi nobèl de literatura de Mistral que semblan plan luenhs uei. E la creacion d'ua valor hornida qu'implicaré de sortir deu cercle viciós en lo quau s'ei encadenada la lenga : manca d'oficialitat e de representacion, desclassificacion sociau, assimilacion a un patuès,... En lo cas tibetan que tornam trobar aquestes elements mes la valor hornida de la lenga que vien de la cultura tibetana era-medisha, la branca bodista tibetana derivant deu bodisme indian deu sègle VIau. Que's tròba que los occitans desenvolopèn ua doctrina religiosa pròpia, lo catarisme, qu'acabè dab lo massacre de la crotzada deu sègle XIIIau. De tan hòrta qu'ei la dominacion chinésa, qu'esperam donc que los tibetans n'acaben pas de la medisha manièra que los catars pr'amor que sembla, au dia de uei, la branca bodista tibetana se sia convertida en l'unica valor hornida de la lenga tibetana.

Publicat a la revista País Gascons (no 274, Noveme - Deceme 2014)